Prošle je sedmice Obavještajna agencija Kosova iz Sirije spasila 8-godišnjeg dječaka kojeg je otac šest mjeseci prije toga odveo i potom ubacio u redove ekstremističke grupe ISIS.
“Ovo je za mene veliki dan i nadam se da nijedna majka neće morati da prolazi kroz ovo kroz šta sam ja prošla,” rekla je dječakova majka Pranvera Zena reporterima na aerodromu u Prištini nakon sto se ujedinila sa svojim sinom Erionom.
U Siriji između 200 i 600 boraca sa Balkana
Nažalost po Zenu, mnoge balkanske muslimanske porodice u njenom susjedstvu žive ovu priču.
Sve više muškaraca iz bivše Jugoslavije, koja iako je najumjerenija po svojoj islamskoj tradiciji, ima jedinstvenu političku i vjersku istoriju što je čini plodnim tlom za ekstremističku ideologiju – kao i za regrutacije u redove ISIS-a.
Sudeći prema istraživanju Centra za borbu protiv terorizma (CTC) na West Pointu, negdje između 200 i 600 boraca sa Balkana, uključujući Bosnu, Srbiju i Kosovo su od 2012. godine otišli u Siriju. U poređenju sa tim, oko 100 Amerikanaca se pridružilo ISIS-u i drugim militantnim grupama.
Prošli je mjesec State Department dva borca sa Balkana proglasio teroristima, jedan je kosovski Albanac povezan direktno sa ISIS-m, a drugi je Bosanac koji se borio sa drugom ekstremističkom grupom Al-Nusra, pri čemu i njih dvojicu ali i bilo kojeg Amerikanca koji dođe u vezu sa njima očekuju ekonomske sankcije.
Zemlje porijekla ova dva borca navedene su prijetnje shvatile ozbiljno: Bosna je ove godine usvojila zakon po kojem osuđeni islamisti i oni koji ih regrutuju mogu dobiti do 10 godina zatvora.
U Bosni je u septembru uhapšeno 16 ljudi pod ovim sumnjama, pri čemu Kosovo, gdje je u zatvoru završilo 55 islamista te Srbija, gdje je također početkom ovog mjeseca optuženo 5 džihadista, razmatraju da pooštre anti-terorističke zakone.
Dok većina Balkanskih muslimana prakticira jedinstven oblik islama koja u sebi spaja tradicionalne i ne-islamske prakse, kako kaže ekspert za Balkan Gordon Bardos, postoji mala ali uticajna struja ekstremizma koja potiče još od 1930-tih, kada je Alija Izetbegović, koji će kasnije postati predsjednik Bosne, formirao političku grupu sličnu Muslimanskom bratstvu.
Krajem 1990-tih, mudžahedinski gerilci koji su upravo završili borbu sa Sovjetima u Afganistanu su tražili novi ratni poligon i našli su ga na Balkanu, gdje su se Muslimanske snage borile sa Srbima i Hrvatima.
“Mudžahedinima se tako skoro pa posrećilo da je rat u Bosni počeo doslovno nekoliko sedmica nakon što su stvari zamrle u Afganistanu,” kaže Bardos.
Mnogi preživjeli borci iz tog rata su ostali na Balkanu i pomogli da se osnuju islamističke zajednice kao što je Gornja Maoča u Bosni.
Balkan pod uticajem Saudijske Arabija, Turske i Irana
Tu je živio i Mevludin Jašarević porijeklom iz Srbije koji je 2011. osuđen za napade na američku ambasadu u Sarajevu. Prema izvještaju CTC-a iz juna, 18 osoba samo iz te zajednice je otišlo za Siriju.
Balkan je također pod značajnim uticajem zemalja kao što su Saudijska Arabija, Turska i Iran, gdje svaka od njih pokušava da nadmaši drugu tako što troši sve više novaca na džamije i vjerske objekte u ovim krajevima.
Bosanski istraživački novinar Esad Hećimović je 2008. Otkrio da su Saudijci potrošili više od 2 biliona rijada, a što je oko 500 miliona dolara za rekonstrukciju i izgradnju novih džamija u Bosni, i to samo u periodu od 1992-2001.
Sve više balkanskih klerika je otprilike u ovo vrijeme počelo da odlazi na Bliski Istok u cilju vjerske obuke, da bi završili pod uticajem mračnih formi islama kao sto je saudijski vehabizam.
“Sve su više izloženi ekstremnim vrstama islama. Oni se povezuju sa ekstremnim pripadnicima islamskih doktrina, tako da već to ima uticaja,” kaže Bardos.
Također, za Balkance koji gravitiraju prema islamskoj retorici je lakše da putuju u Siriju: mnogi odlaze u Tursku da bi potom pješačili do Tursko-Sirijske granice.
No prava briga za zapadnjake nije toliko šta će ovi Balkanci da učine nakon što stupe na ratište ISIS-a, već šta će da rade nakon što se prašina slegne, koliko god trebalo za to.
Značajan je broj njih bacio svoje pasoše, kaže Daniel Milton, professor na CTC-u. “Oni se nece vratiti kuci vec ce otici negdje drugo.”
Mozda ni Sjedinjene Američke države ni Evropa nisu njihova slijedeća meta, koliko ih moze privući neka regija gdje se islamisti trenutno bore sa vanjskim snagama.
No gdje god da odu, Milton upozorava da je većina njih ispekla zanat u ISIS-u za novi ratni poligon.
“Prilika da usavrše svoje borbene vještine će im naprosto omogućiti da budu smrtonosniji nego ikad, gdje god da odu,” kaže Milton.